Ondersteuning in de laatste levensfase  

Wanneer jij of een dierbare zich in de laatste levensfase bevindt.

 

Als het einde in zicht komt - Betekenis geven aan de laatste momenten

De laatste fase van het leven brengt veel met zich mee—voor degene die afscheid neemt, maar ook voor de mensen eromheen. Gedachten, emoties en herinneringen kunnen elkaar in snel tempo afwisselen. Misschien komt er een gevoel van rust, misschien juist een golf van onrust. Misschien voel je je dicht bij jezelf en verbonden, of juist zoekend en kwetsbaar in alles wat deze periode oproept. Wat je ook ervaart, het mag er allemaal zijn en verdient aandacht. Soms helpt het om woorden te geven aan wat je bezighoudt en te delen wat er in je leeft. Soms is het genoeg om stil te staan bij wat deze tijd betekent en ruimte te maken voor de gevoelens die naar boven komen.

 

Of je nu zelf in deze fase zit of iemand bijstaat die je dierbaar is, je hoeft het niet alleen te dragen.

Daarnaast biedt deze periode ook de mogelijkheid om stil te staan bij de waarde van het leven en de verbindingen die je hebt opgebouwd. Het kan een moment zijn om liefde en waardering uit te spreken, om herinneringen op te halen en misschien zelfs om oude wonden te helen. Deze tijd kan, ondanks het verdriet, een diepe betekenis krijgen wanneer je de ruimte neemt om bewust met deze gevoelens en relaties om te gaan. Het zijn deze momenten van verbinding die een blijvende indruk kunnen achterlaten, zowel voor jezelf als voor de mensen om je heen.

Jouw situatie, jouw ervaring

 

Iedereen beleeft een periode als dit op een eigen manier. Misschien herken je jezelf in één van de volgende situaties:

 

  • Je zit in de laatste levensfase en merkt dat er veel in je omgaat—herinneringen, vragen, emoties.
  • Je wilt graag betekenis geven aan deze periode en je vraagt je af hoe je dit kunt doen.
  • Je bent een naaste en vindt het moeilijk om te zien wat er gebeurt. Je wilt er zijn voor je dierbare, maar weet niet altijd hoe.
  • Je voelt verdriet, angst, onzekerheid of machteloosheid en zoekt een manier om hiermee om te gaan.
  • Er zijn dingen die nog gezegd of gevoeld willen worden, maar je weet niet goed hoe.
  • Je ervaart een innerlijke strijd tussen loslaten en vasthouden, en zoekt balans in wat goed voelt voor jou en de mensen om je heen.

 

Wat je situatie ook is, er is ruimte om hierbij stil te staan—op een manier die bij jou past.

Wat kan ondersteuning voor jou betekenen?

 

Soms is het al een enorme verlichting om hardop te kunnen delen wat er binnenin je leeft—zonder oordeel, zonder druk. Het kan ook helpen om samen op een andere manier naar bepaalde gedachten of gevoelens te kijken, waardoor ze minder zwaar aanvoelen. Misschien lukt het niet om rustig met iemand uit je omgeving te praten, omdat emoties de boventoon voeren of omdat de ander de situatie niet wil of kan erkennen. In zulke momenten kan ik als een neutrale en begripvolle buitenstaander naast je staan.

 

Denk bijvoorbeeld aan:

  • Een veilige plek om te delen wat er in je omgaat.
  • Praktische handvatten om om te gaan met gevoelens van verdriet, angst of onrust.
  • De ruimte om stil te staan bij wat écht belangrijk voor je is.
  • Ondersteuning bij het voelen en plaatsen van emoties die deze periode met zich meebrengt.
  • Inzicht in patronen die je eerder niet hebt opgemerkt, en begeleiding om hiermee om te gaan.

 

Er is geen goed of fout. Het gaat erom wat jij nodig hebt, en ik help je daar graag bij.

 

Hoe werk ik?

 

  • Geen wachtlijst – Je kunt op korte termijn terecht.
  • Online sessies vanuit je eigen vertrouwde omgeving – Geen reiskosten of reistijd.
  • Volledig afgestemd op jou – Ieder verhaal en elk gevoel zijn uniek. 
  • Op donatiebasis – Jij bepaalt achteraf zelf wat je betaalt.

 

Over Charissa

 

In mijn leven heb ik een aantal keer van dichtbij meegemaakt dat iemand uit mijn nabije omgeving ziek werd en binnen enkele dagen, weken of maanden zou komen te overlijden. Wanneer dit gebeurt met iemand waar je van houdt, voelt het alsof je tijdelijk in een soort vacuüm zit, waarbij de rest van de wereld om je heen even helemaal verdwijnt. Dat gevoel wordt sterker naarmate het moment van sterven dichterbij komt. Het voelt zo vreemd dat de rest van de wereld gewoon doordraait. Dat er op datzelfde moment mensen werken, boodschappen doen of discussies voeren over allerlei futiliteiten.     

 

Na lang wikken en wegen heb ik besloten om één van mijn eigen verhalen te delen, omdat ik in de eerste plaats denk dat het troost kan bieden. Zowel verhalen vertellen, als horen/ lezen werkt helend. Ook vind ik het belangrijk om de dood, en alles wat daarbij hoort, meer bespreekbaar te maken. Dat begint ermee dat ik mezelf ook kwetsbaar op durf te stellen.

 

Met mijn verhaal hoop ik te laten zien dat er in een proces van afscheid nemen, ontzettend veel uiteenlopende emoties naar boven komen. De eerste associatie met verlies en afscheid nemen is verdriet. Maar het omvat zoveel meer. Gevoelens wisselen elkaar af. Je zou zelfs kunnen zeggen dat je in zo’n situatie constant heen en weer geslingerd wordt tussen allerlei emoties. Dat is denk ik onvermijdelijk. Ik herinner me naast verdriet ook ongeloof, machteloosheid, onzekerheid, schuldgevoel en boosheid. Maar ook dankbaarheid, saamhorigheid, liefde en zingeving. En gek genoeg hebben we tot op het laatste moment, en daarna, ook kunnen lachen.      

 

Wanneer voor jou of jouw dierbare het einde van het leven nadert, kan het zijn dat je geen behoefte hebt aan het verhaal van iemand anders. Je hebt nu genoeg aan jezelf en je eigen emoties en dat is heel normaal. Voel je dan ook vrij om het (nu) niet te lezen. Dit verhaal gaat over het proces van afscheid nemen van mijn vader. Klap het menu uit om verder te lezen. 

Ja, ik lees graag verder

Begin 2024 merkte wij als familie dat de gezondheid van mijn vader achteruit ging. Als man van de oude stempel vond hij toen zelf van niet. Dat wij ons zorgen maakte wilde hij niks van horen. Dokters wilde hij niks van weten. Als je aan mijn vader vroeg hoe het ging, zei hij altijd ‘goed’ of ‘goed hoor’. Maar wij zagen toch echt dat hij vergeetachtig werd. Dat hij ineens veel langer op bed lag. Niet zo goed meer voor zichzelf zorgde. Later begon hij ook moeite te krijgen met zijn evenwicht. Hij viel regelmatig met de fiets of lopend.

 

Om aan te geven in wat voor een sneltreinvaart hij achteruit ging; vanaf de eerste signalen van vergeetachtigheid tot aan het moment dat hij overleed zit tot op de dag nauwkeurig 2 maanden. In die 2 maanden is er ontzettend veel gebeurd. Te veel om allemaal op te schrijven. Van de huisarts, die we met een smoes toch bij hem hebben kunnen krijgen, kregen we de diagnose Alzheimer. Ik voelde direct dat dat niet klopte. Het ging allemaal veel te snel. Hij ging letterlijk met de dag achteruit, zowel fysiek als mentaal.

 

Op een gegeven moment is hij zelfs een avond vermist geweest. Gelukkig kwam hij uiteindelijk weer boven water, maar we zullen nooit weten waar hij nou geweest is. Die avond hebben we zijn autosleutel in moeten nemen. Als ik terugkijk is dat voor mij één van de meest pijnlijke herinneringen. Iedereen die mijn vader gekend heeft snapt direct waarom. Zijn auto was alles voor hem. En wanneer je ooit zulke ingrijpende beslissingen hebt moeten nemen voor een ander, weet je hoe moeilijk en pijnlijk dit voelt. Ook al weet je dat het voor ieders bestwil is en je niet anders kan.  

 

Vanaf dat moment durfde ik hem ook niet meer alleen te laten. We hielpen hem met schoonmaken, maakte eten voor hem, deden boodschappen. Allemaal dingen die hij in gezonde toestand nooit uit handen zou hebben gegeven. Mijn vader was een man met trots en een echte control-freak. Hij deed dingen graag zelf, op zijn manier. Hij hielp juist altijd anderen. Dat hij nu al die hulp zomaar in ontvangst nam - we merkten dat hij het zelfs fijn en gezellig vond - was voor ons weer een teken dat er iets echt goed mis was. Maar wat? Ik deed enorm mijn best om verder onderzoek uit te laten voeren, maar dat kreeg ik niet voor elkaar.

 

Soms heb je geen idee waarom je iets perse wil doen, maar blijkt achteraf dat het ergens goed voor was. Iets wat je toen totaal nog niet kon voorzien. Dat was het geval toen we vastbesloten waren om mijn vader die avond te douchen en zijn haar te knippen. In de dagen daarvoor lukte het iedere keer niet. Nu moest het gewoon. Hoe dan ook. Toen we bij hem aankwamen was hij buiten voor de deur gevallen, dus de eerste zorg ging uit naar een aantal schaafwonden. Het was weer schrikken, maar gelukkig verder niks ernstigs. Na het douchen en de knipbeurt bestelde we daarna zijn lievelingseten voor hem. Ook dat was achteraf bizar, want dat was letterlijk zijn laatste avondmaal.

 

De volgende dag probeerde ik mijn vader te bellen om te zeggen dat ik eraan kwam, maar ik kreeg hem niet te pakken. Dat gebeurde de laatste weken wel vaker, maar nu voelde ik dat er iets niet goed was. Ik ben direct in de auto gesprongen. Daar aangekomen kon ik niet met de sleutel naar binnen, omdat hij de haken op de deur van binnenuit dicht had gedaan. Deze had ik eraf willen halen, maar omdat alles zo snel ging, liep ik met alle praktische maatregelen die ik wilde uitvoeren constant achter de feiten aan.

 

De deur werd opengemaakt door de politie. Mijn vader leefde nog en werd overgebracht naar het ziekenhuis. Ik kan me nog herinneren hoe blij ik was. Nu zouden ze hem eindelijk goed gaan onderzoeken. Dan zouden we weten waar we aan toe waren. En hij zou vast wel weer beter worden. Fysiek was hij altijd ijzersterk, dus hij kwam er wel weer bovenop, dacht ik. Maar helaas waren de artsen op de Eerste Hulp die woensdagavond al niet heel optimistisch, in verband met de zware longontsteking die hij bleek te hebben.

 

Toch hield ik nog steeds goede hoop. De volgende dag, donderdag, werd dan eindelijk de scan uitgevoerd waar ik zo lang op had gewacht. Aan het begin van de avond werden we door de arts meegenomen voor de uitslag. Het bleek te gaan om een hersentumor. Te groot en te ernstig om er nog iets aan te kunnen doen. Er werd ons gevraagd toestemming te geven om de behandeling stop te zetten. Hoe gek dat ook klinkt, was dat geen moeilijke keuze. Wel heel verdrietig en pijnlijk. Maar wij wisten direct, als hij niet meer dezelfde kwaliteit van leven zou kunnen hebben als dat hij gewend was, dan zou hij zelf precies dezelfde keuze hebben gemaakt.

 

Mijn vader had in de laatste uren van zijn leven echt doodsangst. Hij was enorm aan het vechten en wilde of durfde het leven niet los te laten. Dat vond ik heel naar om te zien. In de laatste minuten van zijn leven was ik bij hem. Als enige. Dat was niet zo gepland, maar toeval of niet, op het moment dat hij stierf was iedereen net even de kamer uit. De verbinding die ik voelde was heel bijzonder. Alsof alle ruis wegvalt en de connectie die je maakt er één is rechtstreeks met de ziel. Ik hield zijn hand vast en zei dat alles goed was. Op dat moment ging hij. Het voelde alsof hij op die woorden had gewacht.

 

Ook al wist ik al die tijd niet dat mijn vader in de laatste weken van zijn leven zat, achteraf ben ik blij dat ik nog zoveel met hem samen ben geweest. Dat ik zoveel voor hem heb kunnen doen. Het was vaak zwaar, verdrietig en onzeker, maar ook gezellig, dankbaar en mooi om op terug te kijken.

 

Al was het niet het eerste verlies dat ik van dichtbij meemaakte, het afscheid nemen van mijn vader heeft er uiteindelijk voor gezorgd dat ik anderen hierin wil bijstaan. Althans, diep vanbinnen wist ik het al heel lang, maar dit heeft mij het laatste zetje gegeven.

 

De band met mijn vader is altijd hecht geweest, maar net als iedere (vader-dochter) relatie was die niet perfect. Er waren soms ook moeilijkheden, irritaties en onuitgesproken pijnpunten. De laatste weken van zijn leven hebben mij hier anders naar doen kijken. Dat was voor mij ineens allemaal niet meer belangrijk.

 

Ik werd door de hele situatie overvallen, maar ik realiseer me achteraf dat ik er met een warm en vredig gevoel op terug kan kijken, omdat alles voor mijn gevoel zo gegaan is als het moest zijn. Ik kan echt zeggen dat ik op een hele mooie manier afscheid heb kunnen nemen. Pas later kwam bij mij het besef dat dit niet vanzelfsprekend is. Dat het iets is om onvoorstelbaar dankbaar voor te zijn. Als je dan toch afscheid moet nemen, laat het dan zo betekenisvol mogelijk zijn.

 

Ik realiseerde me dat, ondanks dat het verdrietig, onwerkelijk en oneerlijk voelde, het toch een enorm voorrecht is als je de kans krijgt om afscheid te nemen van iemand die je liefhebt. Hoe dit proces verloopt is naar mijn mening bepalend voor hoe je terugkijkt én vooral ook hoe je weer vooruit kunt. Hoe zo’n periode verloopt is van zo ontzettend veel factoren afhankelijk. En het is natuurlijk niet zo dat we overal directe invloed op hebben. Maar ik ben ervan overtuigd dat wanneer je in de laatste fase bewust afscheid neemt op jouw manier, dit echt een troost is na het verlies.

 

Een betekenisvol afscheid is zo belangrijk. Dat is voor mij waarom ik mensen die hun laatste levensfase ingaan en hun dierbaren bij wil staan. Ik hoop dat je iets uit mijn verhaal hebt kunnen halen, al is het maar iets heel kleins. Ik heb het geschreven met een lach en een traan, precies zoals het leven is.

In een ingrijpende fase die veel van je vraagt, kan openheid en steun het verschil maken.

Ik sta graag voor je klaar.