Wat zijn de oorzaken van faalangst?

Op welke leeftijd en in welke fase van je leven? Want één ding staat als een paal boven water: niemand wordt geboren met faalangst. Er is nog nooit een baby geweest die stopte met proberen te kruipen, omdat hij het gevoel had dat het hem toch nooit zou gaan lukken. En al die volwassenen die je om je heen ziet lopen… Zo vanzelfsprekend. Maar als je erover nadenkt, hebben ze dat toch ooit allemaal geleerd? Hoe? Met vallen en opstaan! Niemand blijft de rest van zijn leven op de grond liggen, omdat faalangst hem of haar tegenhield om door te zetten en uiteindelijk te kunnen lopen.

Dit inzicht kan je al op weg helpen om af te rekenen met faalangst. Leren gaat hand in hand met proberen én met fouten maken. Als je iedere keer na het vallen weer opstaat en wéér probeert, zal het uiteindelijk lukken. Vanaf de peuter- en kleuterfase begint een kind met het ontwikkelen van een zelfbeeld. Vanaf die tijd is het ook mogelijk om faalangst te ontwikkelen.

De oorzaken van faalangst. Hoe ontstaat het?

Hieronder zal ik dieper ingaan op de mogelijke oorzaken van faalangst. Zoals hierboven al aangegeven is de manier waarop faalangst ontstaat per persoon verschillend. Daarnaast is er in veel gevallen sprake van meedere oorzaken die elkaar ook weer versterken.

1. Negatief zelfbeeld

Eén van de meest voorkomende oorzaken van faalangst is een negatief zelfbeeld. Mensen die geloven dat ze inherent onbekwaam zijn of dat ze niet kunnen voldoen aan de verwachtingen van anderen, lopen een verhoogd risico op faalangst. Deze zelftwijfel kan teruggaan naar vroege levenservaringen, zoals kritiek of mislukkingen.

Soms begint het allemaal met de manier waarop we naar onszelf kijken. Wanneer kinderen of zelfs volwassenen een negatief zelfbeeld hebben, leggen ze vaak een vruchtbare voedingsbodem voor faalangst. Het is als een zware wolk die constant boven je hoofd hangt, klaar om je te overschaduwen bij een nieuwe uitdaging.

Mensen met een negatief zelfbeeld neigen ertoe zichzelf te bekritiseren, hun prestaties te minimaliseren en hun tekortkomingen te overdrijven. Dit innerlijke gesprek kan een destructieve kracht zijn, omdat het de overtuiging voedt dat ze “toch niet goed genoeg zijn”. Als ze dan voor een taak staan waarin ze kunnen falen, wordt die negatieve overtuiging alleen maar versterkt.

Het wordt een vicieuze cirkel: het negatieve zelfbeeld leidt tot faalangst, en de faalangst versterkt op haar beurt weer het negatieve zelfbeeld.

2. Prestatiedruk en hoge verwachtingen

In onze wereld waarin presteren vaak centraal staat, kunnen prestatiedruk en torenhoge verwachtingen als een zware last op de schouders van individuen wegen. Voor velen vormen deze druk en verwachtingen de voedingsbodem voor faalangst.

Wanneer je het gevoel hebt dat iedereen lijkt te verwachten dat je topprestaties levert, kan dat overweldigend zijn. De angst om te falen en niet aan die verwachtingen te voldoen, kan verlammend werken. Het is als een constante druk die op je rust.

Deze druk kan vanuit verschillende bronnen komen: ouders die hoge cijfers verwachten of leraren die strenge eisen stellen. Maar ook werkgevers die constant productiviteit eisen, of zelfs de maatschappij die succes definieert op een bepaalde manier. In de afgelopen decennia komt daar nog een grote risicofactor bij: sociale media. Je hoeft Instagram maar de openen en de ‘perfecte’ lichamen en de meest onwaarschijnlijke succesverhalen vliegen bij bosjes over je scherm. Wanneer je al hoge verwachtingen van jezelf hebt, hoef ik je niet uit te leggen wat dit met je gevoel van eigenwaarde kan doen.

Faalangst kan optreden wanneer de druk en verwachtingen ondraaglijk worden. Het is belangrijk om te erkennen dat iedereen fouten maakt en dat niemand voortdurend aan buitensporige verwachtingen kan voldoen.

3. Traumatische ervaringen

Soms blijven gebeurtenissen uit het verleden ons achtervolgen en werpen ze hun schaduw over onze toekomst. Traumatische ervaringen kunnen een negatieve invloed hebben op ons zelfbeeld en onze emoties. En zo is dit dus één van de mogelijke oorzaken van faalangst.

Iedereen heeft wel traumatische gebeurtenissen meegemaakt. Bij trauma denken we al snel aan ernstige ongelukken of andere heftige, dramatische situaties. Maar ook kleinere situaties zoals eerdere mislukkingen, afwijzing of kritiek, vallen onder traumatische gebeurtenissen. Zeker wanneer ze plaatsvonden in onze kindertijd. Deze littekens kunnen zich manifesteren als negatieve overtuigingen.

Wanneer je dan voor nieuwe uitdagingen staat, kunnen deze traumatische herinneringen opdoemen uit het verleden. De angst om opnieuw te bekritiseerd te worden of te worden gekwetst, kan overweldigend zijn en leiden tot faalangst.

Het begrijpen en verwerken van traumatische ervaringen is essentieel om de schaduwen van het verleden te verdrijven en een gezonder zelfbeeld te krijgen. Professionele begeleiding en steun van dierbaren kunnen een belangrijke rol spelen bij het overwinnen van faalangst die voortkomt uit traumatische gebeurtenissen. Het is een reis naar heling en groei, waarbij het verleden niet langer de toekomst dicteert.

4. Perfectionisme

Perfectionisme, die onverzadigbare zoektocht naar onbereikbare perfectie, kan een verraderlijke boeman zijn in de wereld van faalangst. Het verlangen om foutloos te zijn en aan hoge normen te voldoen, kan een constante druk creëren die ons in zijn greep houdt.

Mensen die perfectionistisch zijn ingesteld, stellen zichzelf vaak buitensporig hoge eisen en zijn streng voor zichzelf als ze niet aan die verwachtingen voldoen. Dit kan leiden tot een voortdurende angst om te falen, zelfs in situaties waarin fouten maken volkomen normaal en menselijk is.

Aan de andere kant kan faalangst ook leiden tot perfectionisme. Mensen die zich angstig voelen over falen, kunnen proberen die angst te verminderen door obsessief perfectionisme na te streven. Ze geloven misschien dat als ze alles perfect doen, ze nooit zullen falen en de angst zal verdwijnen.

Het is een samenspel tussen perfectionisme en faalangst, waarbij beide elkaar kunnen voeden en versterken. Het doorbreken van deze cyclus vereist vaak een herziening van je eigen normen en het accepteren van het feit dat fouten en imperfecties simpelweg deel uitmaken van het mens zijn. Het streven naar uitmuntendheid is lovenswaardig, maar niet als het ons gevangen houdt in een eindeloze lus van angst.

5. Sociale vergelijking

Sociale vergelijking is een menselijke neiging die ons allemaal bekend voorkomt. We kunnen het niet helpen om onszelf te meten aan anderen, vooral in een wereld waar succes vaak wordt afgemeten aan de prestaties van anderen. Deze vergelijkingen kunnen echter een vruchtbare voedingsbodem zijn voor faalangst.

Wanneer we onszelf voortdurend vergelijken met anderen, lopen we het risico dat we onze eigenwaarde laten afhangen van externe maatstaven. Als anderen beter lijken te presteren dan wij, kan dat gevoelens van ontoereikendheid en angst veroorzaken. Faalangst kan dan optreden wanneer we denken dat we niet kunnen voldoen aan de verwachtingen die we onszelf opleggen door anderen als maatstaf te nemen.

Aan de andere kant kan faalangst ook sociale vergelijking aanwakkeren. Mensen die angstig zijn om te falen, kunnen zichzelf voortdurend vergelijken met anderen om te zien hoe ze zich tot hen verhouden. Dit kan leiden tot constante zelfkritiek en het gevoel dat ze altijd achterlopen. Zoals ik hierboven ook al een keer benoemde, kan ook hierbij sociale media een valkuil zijn. Om je constant te vergelijken met anderen, hoef je tegenwoordig de deur niet eens meer uit.

Het doorbreken van deze cyclus vereist het werken aan een gezond gevoel van eigenwaarde dat niet afhangt van externe vergelijkingen. Het is belangrijk om te onthouden dat iedereen zijn eigen unieke pad heeft, en succes op verschillende manieren kan worden gedefinieerd.

6. Gebrek aan positieve feedback

Wanneer onze inspanningen onopgemerkt lijken te blijven en positieve feedback schaars is, kan dit een vruchtbare voedingsbodem zijn voor faalangst. Het verlangen naar erkenning en waardering voor onze prestaties is diepgeworteld in de menselijke natuur, en een gebrek daaraan kan ons zelfbeeld aantasten.

Mensen die zelden complimenten ontvangen of hun successen niet vieren, kunnen beginnen te twijfelen aan hun eigen bekwaamheid en waarde. Ze kunnen het gevoel krijgen dat hun inspanningen vergeefs zijn en dat falen onvermijdelijk is. Dit gebrek aan positieve feedback kan bijdragen aan het gevoel van faalangst.

Aan de andere kant kan faalangst ook leiden tot een vicieuze cyclus van negatieve feedback. Mensen die angstig zijn om te falen, kunnen terughoudend zijn om zichzelf opnieuw uit te dagen of nieuwe taken aan te nemen. Hierdoor kunnen ze minder kansen krijgen voor persoonlijke successen, waardoor het gebrek aan positieve feedback verder wordt versterkt.

Om deze cyclus te doorbreken kan het helpen om persoonlijke successen te erkennen en te vieren, hoe klein ze ook mogen lijken. Het werken aan een gevoel van eigenwaarde dat niet afhankelijk is van externe erkenning kan een krachtig hulpmiddel zijn bij het overwinnen van faalangst.

7. Onvoldoende voorbereiding

Soms ligt de basis van faalangst in het feit dat we niet volledig zijn voorbereid op de uitdagingen die voor ons liggen. Een gebrek aan vaardigheden, kennis of ervaring kan angst creëren voor het falen in specifieke situaties.

Wanneer we het gevoel hebben dat we niet over de juiste vaardigheden of kennis beschikken om een taak succesvol uit te voeren, kan de angst om te falen overweldigend zijn. We vrezen dat we tekort zullen schieten en dat anderen dit zullen opmerken, wat faalangst kan aanwakkeren.

Aan de andere kant kan faalangst ook leiden tot een vermijdingspatroon waarin we uitdagingen uit de weg gaan om te voorkomen dat we ons onvoorbereid voelen. Dit vermijdingsgedrag kan op zijn beurt leiden tot een gebrek aan nieuwe vaardigheden en ervaringen, wat de angst voor falen nog verder kan vergroten.

Het doorbreken van deze cyclus begint met het erkennen van gebieden waarin we ons willen verbeteren en het nemen van concrete stappen om onze vaardigheden en kennis uit te breiden. Dit kan variëren van zelfstudie tot het zoeken van begeleiding en training. Door ons voor te bereiden en te investeren in onze groei, kunnen we de faalangst die voortkomt uit een gebrek aan vaardigheden overwinnen en zelfverzekerder worden in het aangaan van uitdagingen.

De oorzaken van faalangst: een voorbeeld

Stel je voor dat je in je jeugd herhaaldelijk te horen kreeg dat je niet goed genoeg was. Je werd voortdurend vergeleken met succesvollere leeftijdsgenoten. Deze negatieve feedback kan diepgewortelde faalangst veroorzaken, omdat je nu gelooft dat je nooit aan deze hoge verwachtingen kan voldoen. Wanneer zich nieuwe kansen of uitdagingen voordoen, zakt de moed je in de schoenen.

Effecten van faalangst

Faalangst kan ernstige gevolgen hebben, waaronder verminderd zelfvertrouwen, een negatief zelfbeeld, en uitstel- en vermijdingsgedrag. Het is belangrijk om deze oorzaken te herkennen en aan te pakken om een gezonder zelfbeeld te ontwikkelen en persoonlijke groei te bevorderen.

Veelgestelde vragen over faalangst

Wat is faalangst?

Faalangst is angst voor het niet voldoen aan (eigen) verwachtingen. 

Wat zijn enkele veelvoorkomende oorzaken van faalangst?

Veelvoorkomende oorzaken van faalangst zijn een negatief zelfbeeld, prestatiedruk en hoge verwachtingen en traumatische ervaringen. Maar ook perfectionisme, sociale vergelijking, een gebrek aan positieve feedback en onvoldoende voorbereiding.

Hoe beïnvloedt faalangst het dagelijks leven?

Faalangst kan onder andere leiden tot verminderd zelfvertrouwen, uitstel- en vermijdingsgedrag en piekergedachten, wat de kwaliteit van je leven negatief kan beïnvloeden. Daarnaast lopen mensen die veel last hebben van faalangst een groter risico om op termijn een burn-out of depressie te ontwikkelen.

Wat kan ik doen om faalangst te verminderen?

Deze vraag is wat lastiger om kort te beantwoorden. Zoveel mensen, zoveel oplossingen. De één is geholpen bij een lichaamsgerichte aanpak. Denk bijvoorbeeld aan ademhalingsoefeningen of ontspanningstechnieken. Een ander zal baat hebben bij journalling, meditatie of visualisatie. Weer een ander zoekt professionele hulp. Ook hierin is het aanbod uitgebreid en zeer uitlopend wat aanpak betreft. Bij mijn cliënten gebruik ik hypnosetechnieken en NLP tools die ervoor zorgen dat faalangst verleden tijd wordt. Past dat bij jou? Maak dan hier een afspraak voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek.